مقایسه اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری و هیپنوتیزم درمانی بر خودکارآمدی درد و شدت درد در دختران با دیسمنوره اولیه

چکیده زمینه و هدف: شروع قاعدگی یک مسئله مهم دوران نوجوانی و درد قاعدگی یک مشکل رایج در نوجوانان است. با توجه به ارتباط خودکارآمدی درد با شدت درد، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی و مقایسه درمان شناختی رفتاری و هیپنوتیزم درمانی بر شدت درد و خودکارامدی درد در دختران با دیسمنوره اولیه صورت پذیرفت.   روش بررسی: طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی، با پیش‌آزمون و پس‌آزمون و گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش شامل دختران مبتلا به دیسمنوره اولیه شهر اردبیل در فروردین سال1394 بود که از بین آنها، 1600­­ دانش­آموز با روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای مورد غربالگری قرار گرفتند. پس از بررسی ملاک­های ورود، 75 نفر از این دانش­آموزان به روش تصادفی به سه گروه (دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه) گمارده شدند. جهت جمع­آوری داده­ها در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون از درجه­بندی دیداری درد، پرسشنامه خودکارآمدی درد و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای گروه­های آموزشی، آموزش کنترل درد مبتنی بر رویکرد شناختی‌ـ رفتاری و آموزش خودهیپنوتیزمی‌در 10 جلسه 45 دقیقه­ای برگزار شد. در حالی که گروه کنترل در لیست انتظار قرار داشتند. داده­های جمع‌آوری شده با آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آزمون­های تحلیل کوواریانس چندمتغیره، کروسکال والیس و یومان ویتنی مورد تحلیل قرار گرفت.   یافته‌ها: میزان اثربخشی درمان­ها بر خودکارآمدی درد با توجه به مجذور اتا در تحلیل کوواریانس تک متغیره حدود 49 درصد بود. بین گروه­های هیپنوتیزم درمانی و شناختی ـ رفتاری در مقایسه میانگین­های تعدیل شده با اصلاح بونفرونی تفاوت معنی‌دار وجود نداشت، ولی بین میانگین­های تعدیل ­شده خودکارآمدی درد در گروه هیپنوتیزم ­درمانی و گروه کنترل و هم‌چنین گروه آموزش شناختی_ رفتاری و گروه کنترل تفاوت معنی‌دار بود(01/0p<). نتایج آزمون کروسکال ـ والیس نشان داد تفاوت معنی‌داری بین سه گروه در شدت درد وجود دارد. آزمون یومان ویتنی برای مقایسه بین گروه­ها نشان داد شدت درد در گروه شناختی رفتاری و هیپنوتیزم درمانی در مقایسه با گروه کنترل به صورت معنی‌دار کاهش یافته است(01/0p<) و هیپنوتیزم درمانی مؤثرتر از آموزش شناختی ـ رفتاری است.    نتیجه‌گیری: درمان شناختی رفتاری و هیپنوتیزم درمانی در افزایش خودکارآمدی درد و کاهش شدت درد دختران با دیسمنوره اولیه اثربخش است.